HAVA TRAFİĞİNDE AKSAMALAR
Hava trafik hizmeti Aksamaları
Uçuşta iletişim Kopukluğu
Communication Failure
Radyo kaybı durumunda pilot gönderme yapabilir ancak mesaj
alamayabilir, mesaj alabilir ancak gönderme yapamayabilir ya da
haberleşme sessiz olarak
gerçekleşebilir.
Muhabere Kaybında mümkün olan en kısa zamanda uçak transponder kodu
olan A7600`ü bağlar ve radyo kaybı yaşadığı bilgisini bu şekilde hava
trafik kontrolörüne aktarılmış olur. Hava aracı ineceği meydan için
yayınlanmış yaklaşma usulünü uygular ve inişini gerçekleştirir. VMC
(Görerek Meteorolojik Şartlar) şartlarında radyo kaybına uğrayan pilot
uçuşuna devam edebilmektedir. Fakat ucagin A7600 transponder kodunu
bağlayarak kendisine en yakın meydana inmesi, inişini de en kısa
zamanda hava trafik hizmet ünitesine bildirmesi zorunluluktur.
Uçuş Esnasında
Acil Alçalma
(Emergency Descent)
Pilot herhangi bir nedenden ötürü ikazda bulunmadan alçalmaya
başlayabilir ve acil durumu ifade eden transpondır kodu olan A7700`ü
bağlamayı unutabilir. Bu durum hava aracının rota dışına çıkmasına ya
da pilotların basınç problemi nedeniyle konuşamamalarına neden
olabilir. Hava trafik kontrolörleri sorun tespitinden sonra diğer hava
araçlarını bu durumdan korumak için gerekli tedbirleri almalı ve
gerekiyorsa kaçındırma eylemini yapmalı ya da trafik bilgisini diğer
hava araçlarına vermelidir.
Uçuşta Tıbbi Acil Durum
(Medical Emergency)
Uçakta bulunan yolcuların herhangi bir sağlık problemi yaşamaları
durumunda pilotlar tıbbi acil durum (medical emergency) bilgisini
hava trafik kontrolörüyle paylaşır. Hastanın sağlık durumu, yaşı,
cinsiyeti hakkındaki ilk bilgiler temin edilir ve ambulans, doktor
temin edilmesi için koordinasyon kurulur. Pilotlardan birinin tıbbi
bir problem yaşaması halinde talimatların uygulanabilmesi için hava
aracına zaman tanınmalı, pilotun talepleri en kısa sürede
karşılanmalıdır. Pilot en yakin limana inme kararı almışsa meydan
bilgileri hızlı bir şekilde temin edilmelidir.
Korsan Girişim
Unlawful Interference
Uçak kaçırılması durumunda pilotun rota dışına çıkması, verilen
talimatları uygulamaması durumuyla karşılaşılabilir.
Uçuşta
Buzlanma
Icing
Uçak ani buzlanma nedeniyle seviye ve yön değişikliği isteyebilir
hatta bazen hava trafik kontrolöründen talep dahi edemeden acilen
seviyesini değiştirir ki bu tehlikeli bir durum arz edebilir. Kokpit
camı buzla kaplanabilir, kokpit görüşü limitli olabilir. Buzlanma
durumlarında pilotlar genelde alçalış ve tırmanışlarını belirli
oranlarda yapar ve sabit bir seviye ya da irtifada uçmak istemezler.
Bu durum, hava aracının daha yüksek bir yaklaşma ve iniş hızına sebep
olabilir. Buzlanma problemi yaşayan hava aracının beklemeye
alınmaması, sürekli bir alçalış ya da tırmanışta tutulması gerekir.
Buzlanma yaşanan irtifalar ya da bölge hakkında diğer hava araçlarının
bilgilendirilmesi gerekir.
İniş Takımı Problemleri
Landing Gear Problems
Bazı teknik aksaklıklar hava aracının iniş takımlarının açılmamasına
neden olabilir. Böyle bir durumda hava aracı pas geçebilir, iniş
takımlarının durumu meydan kontrol ünitesi (kule) tarafından
görülebilsin diye hava aracı alçak geçiş yapabilir. İniş öncesi
pilotlar ağırlığı azaltmak amacıyla havada yakıt boşaltma talebinde
bulunabilirler. Hava trafiği inecek olana hava aracının pistte kalma
ihtimaline göre düzenlenir. Bazı durumlarda iniş takımlarındaki
problem giderilemez ve hava aracının gövde üzerine iniş yapabilmesi
için pistin köpükle kaplanması konusunda gerekli koordinasyon yapılır.
Yakıt Boşaltma
Olağanüstü bir durum yaşaması halinde pilot ön
müsaade alamadan ağırlığını azaltmak için yakıt boşaltmaya
başlayabilir. Yakıtın cinsi, miktarı ve yakıt boşaltmanın ne kadar
süreceği öğrenilir. Hava trafik kontrolörleri yakıt boşaltacak hava
aracını mümkün olduğunca yerleşim birimlerinden uzakta tutar ve
genellikle su üzerinde işlemin gerçekleştirilmesine özen gösterir.
Yakıt boşaltmanın 6000 feet ve üzerinde bir irtifada yapılması ve
diğer hava araçlarından ayırma limitleri dahilinde uzak tutulması
gerekir.
Yıldırım Çarpması
Yıldırım çarpması durumunda hava aracının elektrik sistemi ile ilgili
problem yaşaması ya da hava trafik kontrol merkezi ile irtibatı
kaybetmesi söz konusu olabilir. Yıldırım çarpması durumunda pilotların
geçici körlük yaşama riskleri vardır, hava aracının seyrüsefer
sistemleri zarar görebilir. Bu durumda hava aracının divert (yedek
meydana gitme ya da kalkış yaptığı meydana geri dönme) talebi
olabilir.
Önleme
Uçuş amacı belli olmayan, hava sahasını ihlal eden trafiklere scramble
kolu aracılığıyla önleme yapılmaktadır. Önlenen hava aracı tek ya da
çift yönlü muhabereyi kaybetmiş olabilir, korsan girişime uğramış
olabilir ya da acil bir durum yaşıyor olabilir. Hava trafik kontrolörü
121.5 acil durum frekansından ve mevcut tüm frekanslardan önlenen hava
aracıyla irtibat kurmaya çalışmalıdır. İrtibat varsa önlenen hava
aracına durum bildirilmeli, askeri ünitelerle temas halinde
olunmalıdır. Önlenen aracın diğer FIR`lara (Flight information Region)
girme durumu varsa diğer üniteler durumdan haberdar edilmelidir.
Kuş Sürüsünün Çarpması
Bird Strike
Kuş çarpması uçuş güvenliğini etkiler ve büyük maddi hasara ve can kayıplarına yol açabilir.
Kuşun büyüklüğü ve uçağın neresine çarptığı da önemlidir.
Çarpışmaların büyük bir çoğunluğu hava araçlarının kalkış ya da
inişleri esnasında oluşmaktadır. Kuş çarpmalarına en fazla yer yüzeyi
ile 1000 feet arasında rastlanır. 1000 ile 5000 feet arasında bu risk
azalır ve 5000 feetin üzerinde göç yolları dışında kuş çarpma riski
çok daha az olmaktadır. İlkbahar ve sonbahar mevsimlerinde bu risk
daha fazladır. Çarpmaların çoğunluğunun etkisi hava aracının öne bakan
kısımlarında kendini gösterirken, birçok durumda da kuş, hava
aracının motoru tarafından emilir ve motor panellerinin ve gövdesinin
hasara uğramasına neden olur. Darbenin kuvveti, çarpan hayvanın
ağırlığına, darbe esnasındaki hızın farkına ve yönüne bağlıdır. Kuş
çarpması uçağın kontrolünü, frenlerini, iniş takımlarını ve flaplerini olumsuz etkileyebilir.
Hidrolik problem açabilir. Kabin camı dolayısıyla pilotlar
zarar görebilir operasyon zorlaşabilir ve pilot acil iniş talebinde
bulunabilir. Bu bağlamda pek etkili olmasa da havaalanlarında kuş
savar sistemleri kullanılmaktadir. Kuş radarlarının yaygınlaştırılması
planlanmaktadır. Kalkış ya da iniş anında pilot tarafından kuş
çarpması rapor edilmişse pist kontrolünün hemen yaptırılması
gerekir.
Hidrolik Problemler
Hydraulic Problems
Hidrolik problemi teknik bir nedenden veya kuşçarpması gibi harici
bir etkenden kaynaklanabilir. Hidrolik problemi flaplerin, aileron,
spoiler, elevator, frenler ve ön dikmenin kumanda edilememesine neden
olabilir.
Düşük Yağ Basıncı
Motor arızasına neden olabileceği için motor tedbir amaçlı
kapatılabilir
Frenleme Problemleri
Braking Problems
Frenleme veya kaymayı önleyici sistemlerdeki problemler genelde
hidrolik arızasından kaynaklanmakta ve genellikle yaklaşma
safhasından önce tespit edilememektedir. Uçağın inişmesafesi, lastik
patlaması ihtimaline karşı normal mesafeden daha fazla olabilir. Bu
durumda hava trafik ünitesi tarafından birden fazla pist seçenegi
varsa en uzun olanın seçilmesi anlamlıdır. Uçagın lastiklerinde
meydana gelecek bir hasar, pist dışına çıkma ile sonuçlanabilir,
gerekli guüvenlik önlemlerinin alınmasi gerekir. Böyle bir
durumda tekerlek veya frenleme problemi olan uçak pistin kullanımını
etkileyeceğinden diğer uçaklara öncelik vermek doğru bir karardır.
Kuyruk Çarpması
Kuyruk çarpması sonucu uçak gövdesinde çatlaklar oluşabilir, kabin
basıncının ayarlanmasında problem yaşanabilir. Pilotun bu durumda
düşük hızda uçmayı talep etmesi, yakıt boşaltma talebi, kalkış
meydanına geri dönme isteği olabilir. Hava trafik kontrolörlerinin
çarpma sonrası pistte herhangi bir parça olma ihtimaline karşılık
pist kontrolünü yaptırması gerekir.
Motor Arızası
Engine Failure
Kalkış esnasında bu problemin yaşanması halinde motorlarda büyük
oranda performans kaybı yaşanacağı için hava aracı dönüşlerini daha
geniş yapabilir. Pilotun karar alma süreci için zamana ihtiyacı olur
ve hava aracının acil bir geri dönüş talebi olması ihtimaline
karşılık meydandan fazla uzaklaştırılmaması uygun olur. Eğer tırmanış,
düz uçuş ya da alçalış esnasında böyle bir problem yaşanırsa pilotun
talepleri geciktirilmeden karşılanır ve o trafiğe öncelik verilir.
Kabin Basıncı Problemleri
Pressure Problems
Kabindeki basınç dengesinin bozulması oksijen kaybına ve insan
vücudundaki birim basıncın artmasına neden olur. Kabindeki ısı değişimi
puslanma ve görüşdüşmesine neden olur. Kabindeki sabit olmayan
maddeler havada uçuşur ve bu durum yaralanmalara sebep olabilir. Bu
durumda kısa sureli bilinç kayıplarının yaşanması olasıdır. Bilinç
kaybı süresi uçulan irtifa, hasarın büyüklügü ve uçağın gövde büyüklüğüne bagli olarak değişebilir. Yüksek seviyelerde (+14000 feet) basınç problemi ile karsılasan pilot; tırmanışta ise hemen
tırmanışı durdurup alçalma talep edebilir. Uçuşseviyesine baglı
olarak çok yüksek varyo (yükseliş veya iniş sürati olup varyometre ile
ölçülür takip edilir.) ile alçalma yapılabilir.
Bomba İhbarı
Bomb Warning
Herhangi bir bomba ihbarı durumunda hava aracı tırmanışı durdurup ani
seviye değişikliği talebinde bulunabilir ya da pilot uygun en yakın
meydana iniş talebinde bulunabilir. Hava trafik kontrolörleri bu
durumda bomba ihbarı yapılmış hava aracından diğerlerini uzak tutup, ayırmaları arttırabilir. Eğer gerekliyse pilota inmek istediği meydan
bilgileri verilir ve pist etrafında emniyet şeridi oluşturulur. Hava
aracında tehlikeli bir madde olup olmadığının teyidinin de yapılması
gerekmektedir.
Uçağın Yakıt Problemi
Fuel Problems
Bir uçakta bulunan yakıt miktarının, planlanan uçuşun sonunda güvenli
bir şekilde inişin gerçekleştirilmesine imkan veremeyecek kadar az oldugu durumları ifade eder. Kalan yakıt miktarına göre uçağın mümkün
olduğunca hızlı bir şekilde inişini gerçekleştirmesi sağlanır. Ön
rüzgar beklenenden daha fazla olup, yakıtın daha fazla harcanmasına
neden olabilir. Pompa sistemindeki teknik sorunlar da yakıt problemi
yaşanmasına neden olabilir.
Pilot acil durumun derecesine bağlı
olarak “Pan Pan Pan” ya da “Mayday Mayday Mayday” ifadelerini
kullanır.
Motor / Apu Yangını
Engine Or Apu Fire Cockpit
Bu durumda hava trafik kontrolörünün yapması gereken işler pilot
kararına göre şekillenecektir. Bu problemin yaşanması durumunda
frenler ısınabilir, yolcu tahliyesi yapılıp pist kapatılabilir,
etrafta bulunan diğer hava araçları uzaklaştırılır. Havada motor
yangını ile karşılaşılması durumunda kabin basıncı problemi, irtifa
kaybı olabilir. Hatta hava aracı tek motorla uçuşuna devam etmek
zorunda kalıp, en yakın meydana divert edebilir. Acil duruma göre hava
aracı meydan dışında da bir alana inmek zorunda kalabilir.
Kalkış İptali
Hava aracı rule kaçırma problemi yasayıp pist dışına çıkabilir, hava
aracının frenleri ısınabilir, tekerleği patlayabilir, pist içinde
kaldığı için uçağın çekilmesi gerekebilir. Bu durumda eğer aynı piste
iniş trafikleri alınıyorsa, trafikler pas geçirilir ve problem
yaşayan trafik pistten alınıncaya kadar diğer hava araçları bekletilir ya da varsa alternatif piste yönlendirilebilir. Bazen pistin bir başka
hava aracı, hayvan ya da iş araçları tarafından ihlal edilmesi de
kalkış iptaline neden olabilir.
Kokpitte Duman-Yangın
Smoke Or Fire In The Cockpit
Kokpitteki duman veya yangın acil durum yaratır ve acil olarak alçalma
ve iniş gerektirebilir. Duman ve zehirli gazlara karşı uçuşekibi
oksijen maskelerini takar, kokpit içindeki cihazları okuma ve görüşzayıflayabilir.
Bu nedenle pilot tamamen hava trafik kontrolörünün talimatlarına
ihtiyaç duyabilir.
Elektrik Problemleri
Electric Problems
Elektrik problemleri; uçaktaki bir veya daha fazla jeneratörün
bozulması, kısa devre gibi aksaklıklardan
ortaya çıkmaktadır. Uçaktaki elektrik kesintisi ya da güç kaybı acil
bir durumdur. Bununla birlikte birçok uçak azaltılmış güçle uçak
fonksiyonlarına devam edebilir.
Eğer pilot “standby power” ifadesini kullanırsa,
uçağın ortalama
20-30 dakika için yedek batarya sisteminin olduğu anlaşılmalı, hava
trafik hizmeti mümkün olduğunca hızlı bir şekilde verilmelidir.